^{شورای انقلاب و تصویب قوانین رفراندوم}

 ^{رنامه‌ریزی و تصویب قوانین مربوط به رفراندوم تعیین شکل حکومت ایران بر عهده شورای انقلاب بود . این رفراندوم ، هم به آن دلیل که رفراندوم شکل‌گیری نظام بود و هم به سبب آن که اولین رفراندوم عمومی ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود ، اهمیت فراوانی داشت و به همین دلیل ، تصویب قوانین مربوط به آن نیز ، دارای اهمیت بسیار بود .}

^{براساس قانون مصوب شورای انقلاب ، در هر برگ رأی ، حروف رأی موافق ( آری ) با رنگ سبز و حروف رأی مخالف (نه ) با رنگ قرمز چاپ شده بود . بخش بالای این دو قسمت که حروف آن به رنگ قرمز بود ، تعرفه رفراندوم بود و رأی دهندگان ، پس از دریافت برگ رفراندوم ، نظر خود را به صورت مخفی برای یکی از دو حالت زیر اعلام می‌کردند :}

^{1.      تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی که قانون آن از تصویب ملت خواهد گذشت. ( آری ) ، با رنگ سبز .}

^{2.      تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی که قانون آن از تصویب ملت خواهد گذشتش. ( نه ) ، با رنگ قرمز .}

^{هم چنین شورای انقلاب دو لایحه قانونی مهم درباره رفراندوم جمهوری اسلامی به تصویب رساند که به شرح زیر بودند :}

^{1.      لایحه قانونی مربوط به لغو مقررات و تشریفات دست و پا گیر موجود در ارتباط با برنامه رفراندوم و تسریع در انجام امور مربوط به آن ، مصوب 17/12/1357:}

^{ماده واحده}

^{چون مقررات و تشریفات دست و پا گیر موجود ، به خصوص مقررات قانون محاسبات عمومی مصوب 15 دی ماه 1349 ، موجبات بطئی امور تدارکاتی برنامه رفراندوم جمهوری اسلامی را فراهم می‌نماید ، لذا به وزارت کشور اجازه داده می‌شود از محل اعتبار تصویبی ، یک صد میلیون ریال هزینه‌های مربوط به انجام رفراندوم که برای تهیه لوازم و وسایل و انجام امور چاپی اوراق و دیگر هزینه‌های مربوط به آن در نظر گرفته شده است ، بدون رعایت کلیه تشریفات و مقررات موجود با تشخیص و تصویب وزیر کشور ، کلیه مخارج رفراندوم پرداخت و اسناد مربوط را به هزینه قطعی منظور دارد .}

^{چون شرایط انقلابی و ضرورت ایجاد نهادهای سیاسی کشور ایجاب می‌نمود که رفراندوم جمهوری اسلامی ، هر چه زودتر برگزار گردد تا کشور از حالت بلاتکلیفی خارج شد ، نظام جمهوری اسلامی رسمیت و قانونیت بیاید ، ماده واحده فوق به تصویب رسید .}

^{2.      لایحه قانونی راجع به شرط سنی رأی‌دهندگان رفراندوم انقلاب اسلامی ایران ، مصوب 27/12/1357:}

^{ماده واحده – به منظور مشارکت ملت رزمنده در تعیین شکل حکومت ایران ، شرط سنی رأی دهندگان در رفراندوم انقلاب اسلامی ایران 16 سال ( متولدین قبل از سال 1342 ) خواهد بود .}

^{مطابق ماده واحده مذکور ، سن رأی‌دهندگان به 16 سال تقلیل پیدا می‌کرد که به معنای تحولی در سن رأی‌دهندگان بود . تدوین کنندگان با کم کردن سن رأی دادن قصد داشتند که اولا ، سن بلوغ اجتماعی و سیاسی را به سن بلوغ جسمانی و فقهی نزدیک سازند .}

^{ثانیا ، بر تعداد رأی دهندگان بیفزاید . زیاد بودن تعداد رأی دهندگان در همه‌پرسی جمهوری اسلامی ایران ، که نظامی مردمی و وابسته به مردم است ، از لحاظ سیاسی و اعتبار بین‌المللی بسیار اهمیت داشت .}

^{همچنین بنا به دستورالعمل وزارت کشور که در تاریخ 6 فروردین 1358 منتشر شد ، رأی دهندگان باید ایرانی می‌بودند و محجوران از دادن رأی محروم بودند .}  

^{آیت‌الله مطهری نیز با اضافه کردن مفهوم دموکراتیک به " جمهوری اسلامی " موافق نبود و در این باره گفت : « ... در عبارت جمهوری دموکراتیک اسلامی ، کلمه دموکراتیک حشو و زاید است ... »}

^{اظهارنظرها درباره نوع نظام سیاسی ایران} 

 

^{پس از مطرح شدن انجام رفراندوم ، بر سر نام و عنوان نظام سیاسی ایران که باید در رفراندوم مورد سؤال قرار گیرد ، اختلافاتی بروز کرد . دولت موقت سعی داشت مفهوم "دموکراتیک" را به "جمهوری اسلامی " اضافه کند که با مخالفت جدی امام و نیروهای انقلابی مواجه گردید . بازرگان در مصاحبه‌ای در تاریخ 4 بهمن 1357 به این مسأله اشاره کرد . نخست‌وزیر صراحتا از نظریه جمهوری دموکراتیک اسلامی پشتیبانی کرد و روزنامه‌های وابسته و نزدیک به گرایش او ، به اظهارات وی دامن زدند . مثلا کیهان با تیتر درشت نوشت     :}

^{« بازرگان : به جمهوری اسلامی ، صفت دمکراتیک را باید اضافه کرد » .} 

^{استدلال بازرگان این بود که نباید انتخاب‌های متعدد را از مردم سلب کرد و آنان را تنها بر سر دو راه قرار داد بلکه مفهوم دموکراتیک جنبه عامتری است که حتی می‌توان اسلام و هر نوع نظام حکومتی دیگر را بعدها در آن جا داد     .}

^{در راستای سخنان بازرگان ، دیگر چهره‌های دولت موقت نیز از نظریه دموکراتیک اسلامی دفاع نمودند . احمد صدر حاج سید جوادی ، وزیر کشور ، نیز گفت اگر بناست ما حکومت دموکراتیک داشته باشیم ، چرا این دموکراسی از آغاز رعایت نشود ، یعنی از نخستین قدم دوران جدید پس از نظام استبدادی ، مردم در انتخابات نوع جمهوری مختار باشند و رفراندوم ما از نظر سندیت و مشروعیت دارای استحکام و قوام قانونی مطلق باشد     .}

^{سید جوادی حتی از بازرگان نیز قدم جلوتر گذاشت و به کلی کلمه اسلام را حذف نمود و گفت : « مناسب آن است که فقط مفهوم جمهوری دمکراتیک باشد تا در تدوین قانون اساسی بتوانیم آن را به هر شکلی در آوریم .}

^{امام خمینی شدیدا با نظریه دموکراتیک اسلامی به مخالفت برخاستند و آن را نشانی از نفوذ و نماد غرب‌زدگی به حساب آوردند . ایشان فرمودند: فقط "جمهوری اسلامی" ، نه یک کلمه زیاد و نه یک کلمه کم  .}

 

^{همچنین در مصاحبه‌ای با حامد الگار به سیاستهای دولت موقت در القا کردن مفهوم دموکراتیک حمله کردند و فرمودند :}

^{تا توانستند راجع به جمهوری اسلامی مخالفت کردند. مثلا جمهوری باشد ، اسلام می‌خواهیم چه کنیم. جمهوری دمکراتیک باشد ، اسلامش نباشد ، آخرش که آن خوب خوبهایشان که درست و خوب صحبت می‌کند، می‌گفت : جمهوری اسلامی دموکراتیک ، ملت ما این را قبول نکرده گفتند آنچه ما می‌فهمیم اسلام را می‌فهمیم و جمهوری را هم می‌فهمیم چیست اما دموکراتیکی که در طول تاریخ پیراهنش را عوض کرده است هر وقت به یک معنی الان هم این دموکراتیک در غرب یک معنی دارد و در شرق یک معنی دیگر است ... آن دموکراتیک را حتی پهلوی اسلام هم بگذارید ما قبول نداریم ، علاوه بر این من این را در یکی از حرفهایم گفتم که این که ما قبول نداریم برای این که این اهانت به اسلام است . شما این را پهلویش می‌گذارید معنایش این است که اسلام دموکراتیک و حال آن که از همه دموکراسی‌ها بالاتر است ... »}

^{امام در پیام دیگری که در 4 فروردین 1358 پخش گردید ، صراحتا اعلام کردند که شما ملت ایران در انتخاب نوع حکومت آزاد هستید . یعنی می‌توانید به هر نظام مورد دلخواه رأی دهید اما خود من به جمهوری اسلامی رأی می‌دهم .}

^{آیت‌الله مطهری نیز با اضافه کردن مفهوم دموکراتیک به " جمهوری اسلامی " موافق نبود و در این باره گفت : « ... در عبارت جمهوری دموکراتیک اسلامی ، کلمه دموکراتیک حشو و زاید است ... »}

 

^{برگزاری رفراندوم در فروردین 58}

^{دکتر صادق طباطبایی روز 17 اسفند 57 به همراه چند نفر از دست‌اندرکاران ستاد مرکزی رفراندوم حضور امام رسیدند . وی درباره این ملاقات می‌گوید : « روز دهم فروردین 58 به عنوان تاریخ برگزاری رفراندوم تعیین شد . امام تأکید داشتند هر چه سریع‌تر رفراندوم برگزار شود . وقتی مشکلات را عرض کردم ، گفتند شما حرکت بکنید ، مردم هم مردم نجیبی هستند ، کمک خواهند کردند و زیاد نگران تحریکات ضد انقلاب نباشید . در جواب ایشان گفتم گاهی ناهماهنگی‌ها مربوط به روحانیون شهرستان‌هاست . گفتند هر جا با اشکال مواجد شدید به من اطلاع بدهید » .}

^{بدین ترتیب مقدمات برگزاری رفراندوم فراهم شد و در اولین ساعات روز دهم فروردین رفراندوم با شکوه هر چه تمامتر آغاز شد . حضور مشتاقانه مردم از همان ساعات اولیه نمایان بود . بسیاری از مردم برای نخستین بار در طول عمر خود بود که در رأی‌گیری شرکت می‌کردند . از اخبار و گزارش‌ها و تصاویری که وجود دارد میزان شور و حرارت وصف‌ناپذیر مردم ، حتی اقلیتهای مذهبی کاملا پیدا است . روز اول آنچنان تراکم جمعیت زیاد بود که به برخی مناطق ، به خصوص مناطق مرزی تعرفه لازم نرسید و نزدیک غروب امام اجازه داد که 24 ساعت دیگر مدت رأی‌گیری تمدید شود . دکتر طباطبایی در این‌باره می‌گوید : « ما یک پل ارتباطی بین مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ برقرار کردیم و با هواپیما و هلی‌کوپتر و خیلی‌ جاها با قاطر برگه‌ها را به جاهایی که نرسیده بود رساندیم . باز هم گزارش‌هایی می‌رسید که گروههای ضد انقلاب چریک‌های فدایی خلق و مجاهدین خلق اقداماتی کرده بودند و برگه‌ها را از بین برده بودند . متأسفانه علی‌رغم تدابیر امنیتی در گنبد و ترکمن صحرا و سقز و سنندج و مهاباد ، نگذاشتند رفراندوم برگزار شود . حتی به اتومبیل هیأت حسن نیت و نمایندگان آقای طالقانی هم حمله کردند که خوشبختانه به آن‌ها آسیبی نرسید . در سنندج اکیپی شامل شش پزشک و سه پرستار که برای مداوای مجروحین رفته بودند مورد حمله قرار گرفته و کشته شدند .}

^{مأموران وزارت کشور با صندوق‌های سیار به بیمارستان‌ها و زندان‌ها هم می‌رفتند ، از نکات جالب این که امیرعباس هویدا در زندان درخواست کرده بود رأی بدهد که برگه به او داده شد و او هم رأی آری به جمهوری اسلامی داد .}

^{بلافاصله پس از اتمام ساعات رأی‌گیری ، شمارش آراء آغاز شد . یادم است در حالی که نتایج آراء را از نقاط مختلف دریافت می‌کردیم ، اطلاع دادند که چریکهای فدایی یا عده‌ای مسلح قصد دارند به ستاد انتخابات حمله کنند . عده‌ای از کارکنان ترسیده بودند ، آقای کیارشی – معروف به پیراشکی – از دوستان انجمن اسلامی شهر آخن هم آن موقع به وزارت کشور برای دیدار با من آمده بود . من گفتم به نظر می‌رسد جنگ روانی باشد . ولی بالاخره حرکت مذبوحانه و بی‌ثمری انجام دادند . علیرغم آن شمارش آراء ادامه یافت .}

^{ساعت 2-1/5 بعد از نیمه شب بود که نتایج جمع‌آوری شد . با وجود این که در برخی از شهرها رأی‌گیری انجام نشده بود و به برخی نقاط هم برگه رأی نرسیده بود ، اما روی برخی اطلاعات ، تخمین ما این بود که 94 درصد واجدین شرایط در رفراندوم شرکت کرده‌اند ، البته سرشماری دقیق جمعیتی نداشتیم ، اما براساس تعداد تعرفه‌ها و اطلاعات دیگر جمعیتی این درصد را به دست آوردیم که خوب یک امر بی‌سابقه‌ای بود ... و 2/98 درصد رأی آری به جمهوری اسلامی دادند ...}

^{ضمنا 412 یا 413 نفر هم خواهان جمهوری دمکراتیک خلق [بودند] ... » .}

^{نتیجه این همه‌پرسی به این شرح اعلام شد : شرکت‌کنندگان : 20 میلیون و 288 هزار و 21 نفر ، آرای مثبت : بیست میلیون و 147 هزار و 55 رأی و آرای منفی : 140 هزار و 966 رأی .}

^{امام خمینی نیز در پیامی که به مناسبت برگزاری رفراندوم صادر کردند ، این روز مبارک را روز امامت و روز فتح و ظفر ملت ، اعلام کردند و این رفراندوم را بی‌سابقه خواندند . در این پیام آمده بود :}

^{من به ملت بزرگ ایران که در طول تاریخ شاهنشاهی ، که با استکبار خود آنان را خفیف شمردند و بر آنان کردند آن چه کردند ، صمیمانه تبریک می‌گویم ... صبحگاه 12 فروردین – که روز نخستین حکومت الله است – از بزرگترین اعیاد مذهبی و ملی ماست. ملت ما باید این روز را عید بگیرند و زنده نگه دارند . روزی که کنگره‌های قصر 2500 سال حکومت طاغوتی فرو ریخت و سلطه شیطانی برای همیشه رخت بر بست و حکومت مستضعفین که حکومت خداست به جای آن نشست.}

برچسب‌ها: